دینداری و پرستش
خداوند تاریخی به بلندای زندگی بشر دارد، و زندگی نوع انسان هیچگاه خالی از وجود
دین و اعتقاد به خدای خالق نبوده است. این احساس فطری نیاز بشر به دین و از میان
نرفتن اعتقادات دینی در فراز و نشیب های تاریخ گاه به «سخت جانی» دین تعبیر میشود،
و گاه به «صد جان داشتن» دین!
انبیا بعنوان
پیام آوران از جانب خداوند و حاملان آموزه های دینی، از ابتدای خلقت و در همه
عصرها و نسلها با بشر همراه بودهاند. سلسله پیامبران منحصر به انبیایی که در
منطقه غرب آسیا و خاورمیانه میشناسیم همچون نوح، ابراهیم، اسحاق، اسماعیل، یعقوب،
موسی، عیسی و غیرهم نیستند، بلکه مسلماً در سایر نقاط کره زمین، چنانچه انسانی
زندگی میکرده است پیامبرانی نیز وجود داشته اند. خدای سبحان در قرآن کریم در بیان
این مطلب می فرماید:
o وَ لَقَدْ بَعَثْنَا فِی كلِّ أُمَّةٍ
رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللّهَ وَاجْتَنِبُواْ الطَّاغُوتَ (نحل:36)
o و همانا در هر امتى پيامبرى فرستاديم
كه [اعلام كند كه] خدا را بپرستيد و از [پرستش] طاغوت بپرهيزيد
قرآن کریم راز
تعدد ادیان و کثرت انبیا در طول تاریخ بشر را «آزمایش الهی» نسبت به انسانها
دانسته و میفرماید:
o لِكُلٍّ جَعَلْنَا مِنْكُمْ شِرْعَةً وَ
مِنْهَاجًا ۚ وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَٰكِنْ لِيَبْلُوَكُمْ
فِي مَا آتَاكُمْ ۖ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ ۚ إِلَى اللَّهِ مَرْجِعُكُمْ جَمِيعًا
فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ(المائده:48)
o براى هر يك از شما شريعت و راه روشنى قرار
داديم. و اگر خدا مىخواست همه شما را امت واحدى قرار مىداد، ولى مىخواهد شما را
در آنچه به شما داده امتحان كند؛ پس به سوى كارهاى نيك بر يكديگر پيشى گيريد. بازگشت
همه شما به سوى خداست؛ پس شما را به آنچه همواره درباره آن اختلاف مىكرديد، آگاه مىكند.
نکته مهم در
مورد تمامی ادیان بجز دین اسلام، همانا موقتی و قومی بودن (محدودیت زمان و مخاطب) آنهاست.
قرآن کریم در گزارش پیامبران الهی اینچنین تعابیری دارد:
وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا
نُوحًا إِلَىٰ قَوْمِهِ ...( هود: 25)
وَإِلَىٰ عَادٍ أَخَاهُمْ
هُودًا ۚ ...( هود: 50)
وَإِلَىٰ ثَمُودَ
أَخَاهُمْ صَالِحًا ۚ ... (هود: 61)
وَإِلَىٰ مَدْيَنَ
أَخَاهُمْ شُعَيْبًا ۚ ... (هود: 84)
در ادیان بزرگ
ابراهیمی این محدودیتها بخوبی آشکار است:
- دین موسی: مخصوص قوم بنی اسرائیل بوده
و در تعلیمات موسی علیه السلام وعده ظهور پیامبری از نسل داود با لقب «ماشیح»
(تطهیر شده) داده شده است. پیروان عیسی علیه السلام او را آن پیامبر موعود
دانستند، که معتقد شدند که او همان «ماشیح» (مسیح) میباشد.
- دین عیسی: مخصوص قوم بنی اسرائیل بوده
و در تعلیمات عیسی علیه السلام وعده ظهور پیامبری به نام «فارقلیط» داده شده است.
قرآن کریم هر دو این موارد را گزارش میدهد. هم محدودیت مخاطب دین عیسی علیه
السلام و هم وعده ظهور پیامبر بعدی (احمد، به تعبیر قرآن) در این آیه شریفه بیان
شده است:
o وَ إِذْ قَالَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا
بَنِي إِسْرَائِيلَ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ إِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ
مِنَ التَّوْرَاةِ وَ مُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِنْ بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ
ۖ(صف:6)
o و [ياد كن] هنگامى را كه عيسى پسر
مريم گفت: اى بنىاسرائيل! به يقين من فرستاده خدا به سوى شمايم، تورات را كه پيش
از من بوده تصديق مىكنم، و به پيامبرى كه بعد از من مىآيد و نامش «احمد» است
ادیان غیر ابراهیمی نیز دارای محدودیت بوده و در آنها نیز وعده به
پیامبر و موعود بعدی گزارش شده است:
- دین زرتشت: موعود این دین پیامبری است
به نام «سوشیانس»
- دین بودا: موعود این دین پیامبری است به
نام «میتریا»
دین اسلام، طبق آیات قرآن کریم دینی است جهانی، و
ابدی. هم مخاطب این دین تمامی انسانها هستند و هم دوران معتبر بودن این دین
انتهایی ندارد. قرآن در مورد مخاطبان دعوت پیامبر اسلام میفرماید:
o قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ
اللَّهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا (الاعراف:158)
o بگو : اى مردم! يقيناً من فرستاده خدا
به سوى همه شمايم؛
و در مورد عدم
محدودیت زمانی دعوت رسول اکرم، و ابدی بودن این دین قرآن کریم می فرماید:
o مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ
رِجَالِكُمْ وَلَٰكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَ خَاتَمَ النَّبِيِّينَ ۗ(الاحزاب:40)
o محمّد پدر هيچ يك از مردان شما نيست، ولى
فرستاده خدا و خاتم پيامبران است
اقتضای عمومی و ابدی بودن دین اسلام آنست که این دین دربردارنده تمامی
نکات انسان ساز ادیان الهی سابق بوده، و بلکه بیش از آن را نیز واجد باشد، و
«مهیمن» بودن قرآن کریم به عنوان متن الهی دین اسلام بر کتب آسمانی سایر ادیان
اشاره به همین نکته است. کلام قرآن کریم نیز مؤید همین امر است که میفرماید:
o وَ
أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيْهِ
مِنَ الْكِتَابِ وَ مُهَيْمِنًا عَلَيْهِ ۖ(المائده:48)
o و ما اين كتاب [قرآن] را به درستى و
راستى به سوى تو نازل كرديم در حالى كه تصديق كننده كتابهاى پيش از خود و نگهبان
و گواه بر [حقّانيّت همه] آنان است؛